archeologia
STAROŻYTNE MORSKIE TEJEMNICE: CAPE GELIDONYA
Ukryte w głębinach Morza Śródziemnego skarby historii nadal czekają na odkrycie. Jednym z takich skarbów jest wrak Cape Gelidonya. Jest to wrak pochodzący z późnej epoki brązu, około 1200 r. p.n.e.. Przedstawia żywy obraz kultury morskiej w ówczesnym świecie.
Sam wrak znajduje się w pobliżu przylądka o tej samej nazwie, u wybrzeży południowo-wschodniej Turcji. Około 1200 r. p.n.e. statek handlowy prawdopodobnie roztrzaskał fragment kadłuba o znajdujące się tuż pod taflą wody skały, nieopodal północno-wschodniej strony Devecitasi Adasi, czyli największej z wysp przylądka. Ostatecznie osiadł na rufie spoczywając na dużym głazie oddalonym o około 50 metrów na północ.
ULUBURUN
Słynny archeolog podwodny George Bass wraz z zespołem przeprowadzili szeroko zakrojone badania podwodne na miejscu odkrycia wraku, znajdując przy tym szeroką gamę artefaktów z całego Morza Śródziemnego. W dniach 18–27 sierpnia 1983 r. Institute of Nautical Archaeology, pod kierunkiem Cemala Pulaka, przeprowadzone zostały wstępne podwodne badania wykopaliskowe na wraku statku, którego datowanie określone zostało na późną epokę brązu. Sam wrak spoczywał na dnie w pobliżu miejscowości Uluburun w Turcji...
ENDURANCE
Polarna Tajemnica
Półtora roku czyli pięćset sześćdziesiąt cztery dni i noce. Tyle o życie walczyła załoga statku Endurance uwięziona na Antarktyce. Pięćset sześćdziesiąt dni i nocy w miejscu gdzie zarejestrowano najniższą temperaturę na ziemi wynoszącą 89 stopni poniżej zera. Gdzie noc może trwać pół roku. Gdzie każdy niedźwiedź polarny postrzega człowieka jako lunch. Tyle o życie walczyła załoga Ernesta Shackletona. Przeżyli… wszyscy!!!
NAJWIĘKSZY PODWODNY SKARB NA ŚWIECIE
Gdy w sobotni poranek 20 lipca 1985 nurkowie Andy Matroci i Greg Wareham wchodzili do wody by sprawdzić kamienną rafę nie spodziewali się co znajdą. Już od kilku lat byli w zespole Mela Fishera poszukując skarbu legendarnej Atochy. W tym czasie zrobili już setki nurkowań bez żadnych rezultatów. Sprawiło to, że każdy dzień poszukiwań stał się rutyną, a kształty podwodnych obiektów przestały pobudzać ich wyobraźnie. Tak miało być i tym razem.
VASA... NAJWSPANIALSZY
Dziesiątego sierpnia 1628 roku, sztokholmski port wypełniał tłum ludźmi, których spojrzenia kierowały się w jedno miejsce, przy którym stał sam król Gustaw Adolf. Dumny ze swojego dzieła, chrzcił swój najwspanialszy okręt nadając mu imię „Vasa”, mające podkreślić wielkość jego dynastii. Po chwili statek dumnie opuszczał główki portu stawiając żagle. Tłum wiwatował. Gdy niespodziewany podmuch wiatru wypełnił żagle, okręt przechylił się na burtę… król zbladł… a tłum zamilkł.
OD CZEGO SIĘ ZACZĘŁO
Historia archeologii podwodnej
Od czego się zaczęło? Kto był na początku? Takie i podobne pytania zadają sobie historycy na całym świecie. Nierzadko jednak ustalenie początku, tej pierwszej iskry, od której się zaczęło jest niezwykle trudne. Bo czy za początek nurkowania powinniśmy uznać dokonania Jacqua Costeau? Czy może nurków klasycznych, a może jednak poławiaczy gąbek? (...)
Podobnie jest w przypadku archeologii podwodnej. Jej geneza to raczej proces niż zdarzenie. Jednak podobnie jak w nurkowaniu za ojca tej nauki uznano jednego człowieka: George’a F. Bass’a, który zmarł w marcu 2021 roku.
CHIRURGIA, ZNIKAJĄCE WRAKI I WIELKIE PIENIĄDZE
Kiedy chirurg sięga po skalpel, lub pacjent zostaje poddany badaniu rezonansem magnetycznym, szanse, że oba te narzędzia zostały skonstruowane z liczącej sobie ponad 70 lat stali są bardzo duże. Wszystko związane jest z końcowym okresem II WŚ, kiedy amerykanie po raz pierwszy użyli bomby atomowej w celach militarnych. Od tego okresu produkcja stali zmieniła się nieznacznie, proces Bessemera został zastąpiony procesem BOS (basic oxygen steelmaking), jednak w obu powietrze (a w przypadku BOS tlen) pozyskiwane jest poprzez wykorzystanie powietrza atmosferycznego. Jednak w przypadku stali z okresu przedwojennego powietrze nie było nasycone radioaktywnymi cząsteczkami, jak ma to miejsce dzisiaj.
KURSY ARCHEOLOGII PODWODNEJ
Po co? Dla kogo? Jak?
Co zrobić gdy znajdziemy staro wyglądający przedmiot pod wodą? Jak go zabezpieczyć? Wyjmować czy nie wyjmować? Komu to zgłosić? Co jest legalne, a co nie?
Przed takimi i wieloma innymi dylematami stają czasami nurkowie podczas swoich podwodnych przygód. O ile wrażliwość na środowisko i ekologię jest w nas wpajana od kursu podstawowego, gdzie instruktorzy tłumaczą, że nie można dotykać roślin i zwierząt, o tyle świadomość istnienia zagrożeń podwodnego dziedzictwa kulturowego jest zupełnie pomijana.
BAŁTYK 1000 LAT TEMU
Gdy stoimy na plaży i patrzymy na Morze Bałtyckie na horyzoncie zawsze majaczy jakiś statek podążający do tylko sobie znanego portu. Port do którego dopłynie, jest zatłoczony pełen innych statków i towarów, które są przeładowywane aby wyruszyć dalej w podróż. Zastanawialiście się jak wyglądało to morze 1000 lat temu? Czy sporadycznie jakieś łodzie przybijały do plaży, by z miejscową ludnością wymienić się towarami? Czy może był jednak pełen podążających do zatłoczonych portów statków handlowych?
ŚWIĘTE WODY
Woda to dla nurków naturalny magnes. Żywioł, który wręcz wciąga w swoją otchłań. Zawsze się zastanawiałem, co takiego wyjątkowego jest w wodzie, że tylu ludzi pragnie ryzykować życie, wydawać pieniądze, tracić czas kosztem życia rodzinnego, aby chociażby przez chwilę przebywać w tej otchłani. Nigdy nie znalazłem odpowiedzi na to pytanie. Natomiast pojawiło się nowe, na które odpowiedź można już znaleźć. Jak ludzie w przeszłości traktowali wodę?
LEDNICA 2020 Z MEGA ODKRYCIAMI
Wszystkie Europejskie narody mają swój mit lub historię swojego początku. Często jest ona związana z osobą lub miejscem. To o tych miejscach możemy powiedzieć: „Tu się zaczęło. Tu powstała historia naszego narodu”. Podobnie jest też z Polską. Początek historii naszego kraju jest silnie związany z wyspą i jeziorem, na którym ona leży. To tutaj na Ostrowie Jeziora Lednica toczyły się najważniejsze wydarzenia wczesnej historii Polski związane z jej pierwszymi władcami Mieszkiem I i Bolesławem Chrobrym. To również tutaj od prawie czterdziestu lat archeolodzy podwodni z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, współpracując z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, odkrywają ślady ludzkiej działalności w jeziorze.
ZEMSTA KRÓLOWEJ ANNY
Pogodny dzień na morzu Karaibskim. Angielski statek pchany wiatrem w pięknym słońcu kieruje się na zachód. Myśli marynarzy są już w portowych knajpach gdzie będą mogli przepić ciężko zarobione pieniądze. Ten spokojny obrazek przerywa pojawienie się szybko zbliżającego się statku na horyzoncie. Kapitan odrywa pobladłą twarz od lunety, a z jego drżących ust wydobywa się jedno zdanie: czarna bandera…
AWANTURA O MATKĘ BOSKĄ MIŁOSIERNĄ
Jest późne lato 1804 roku. Na zatłoczonym nabrzeżu Montevideo kapitan José de Bustamante y Guerra, dogląda ładowania cennych towarów na statki swojej floty. Z dumą patrzy na cztery prężące się sylwetki fregat, które nie mogą doczekać się, by wyruszyć na ocean. Stoją obok siebie Medea, Santa Clara, Fama i ta najpiękniejsza Nuestra Señora de las Mercedes (Matka Boska Miłosierna). Jeszcze nie wie, że za ponad dwieście lat, dzięki poszukiwaczom skarbów, ta ostatnia będzie jednym z najsłynniejszych wraków świata.
WIKINGOWIE WŁADCY MÓRZ
Północno-wschodnia Anglia, wstaje mglisty poranek późną wiosną 793 roku. Spokojni milczący mnisi, krzątają się w obejściu. Część z nich przygotowuje się do nabożeństwa. Powietrze wypełnia modlitwa i cicha spokojna praca. Spokój przerywa żagiel wyłaniający się z morskiej mgły. Zaciekawieni mnisi z ufnością przyglądają się przybijającej łodzi. Nikt nie spodziewa się co nastąpi. Dopiero gdy z łodzi wyskakują uzbrojeni mężczyźni przerażenie pojawia się na twarzach duchownych. Ostatnie co usłyszą w swoim życiu to niezrozumiałe krzyki w nordyckim języku.
ZATOPIONE MIASTO
W poprzednim numerze Perfect Diver pisałem o miejscowych podaniach, które zazwyczaj się nie sprawdzają. Przewijały się tam zatopione kościoły, ale także zalane wioski czy miasta zapomniane po zbudowaniu tam na rzekach. Chyba najbardziej legendarnym z takich miast lub wysp jest tajemnicza Atlantyda. Te opowieści nie biorą się znikąd. W każdej legendzie istnieje ziarno prawdy. Udowodnił to między innymi, Henryk Schilmann, kiedy odkrył Troję. Zatopione miasta istnieją! W tym numerze przedstawię Wam historię kilku z nich, bo nic innego nie pobudza tak wyobraźni jak nurkowanie w zatopionym mieście.
Skąd jednak takie miasto mogło znaleźć się pod wodą?
ZATOPIONY KOŚCIÓŁ
Panie! Bo w tym jeziorze to zatopiony kościół jest!!!
Większość nurków ma w sobie pierwiastek poszukiwacza-odkrywcy i większość z nas zna akwen, gdzie podobno leży zatopiony czołg albo kościół. Praca archeologa podwodnego powoduje, że takich historii usłyszałem setki… naprawdę setki. Po tych bardzo wiarygodnych opowieściach mógłbym dojść do wniosku, że naprawdę w każdym jeziorze jest zatopiony czołg, zatopiony kościół, wesele, armia szwedzka i kilka innych.
ARCHEOLOG PODWODNY
Naukowiec czy poszukiwacz skarbów
Jestem Mateusz i zajmuję się archeologią podwodną od prawie 9 lat. Z bohaterem filmu „Nie wszystko złoto co się świeci” łączą mnie właściwie tylko długie blond włosy. Z tym, że moje są dłuższe. Gdy mówię nowo napotkanym osobom czym się zajmuję zazwyczaj pada komentarz: „wow, ale masz super pracę, pewnie dużo podróżujesz i szukasz wraków”. Po tysięcznym komentarzu przestałem weryfikować wyobrażenia rozmówców na temat mojej pracy. Gdyby wiedzieli jak bardzo się mylą...
GODZINY GROZY
Jest maj 1939 roku, Jacques Cousteau wymyśla płetwy i maskę nurkową. Tymczasem tysiące kilometrów od Francji, na Atlantyku, w okolicach New Hampshire, na głębokości prawie 80 metrów odbywa się podwodna akcja ratownicza, która nawet w obecnych czasach byłaby imponująca. W ciągu zaledwie 4 zanurzeń ekipa nurków uratowała 33 członków załogi zatopionego okrętu podwodnego. Ta akcja przeszła do historii. Ale zacznijmy od początku.